تاریخ عزاداری شیعه پس از عاشورا
شهادت حسین بن علی(ع)، شوکی عاطفی در میان مردم، به ویژه حلقه پیروان و دوست داران اهل بیت و شیعیان آن حضرت پدید آورد. همچنین عظمت شخصیت حسین بن علی(ع) و یارانش و پستی عمل جنایت کاران در چگونگی امام(ع)، بر ابعاد این مسأله می افزود. عزاداری از همان لحظه های نخستین پس از شهادت امام حسین(ع)، افزون بر بار عاطفی نیرومندی که داشت، با ویژگی های سیاسی و اجتماعی نیز همراه بود. در این جا، سیر تاریخی عزاداری امام حسین را پس از شهادت آن حضرت به اختصار بررسی می کنیم. البته ذکر این نکته نیز خالی از فایده نیست که حتی دشمنان و قاتلان امام(ع) چون عمر سعد،17 لشکر کوفیان،18 و اهل شام،19 نیز بر مظلومیت و فداکاری جانبازانه امام حسین(ع) گریسته اند.
تاریخ عزاداری شیعه پس از عاشورا، از اولین لحظه های شهادت امام حسین(ع) شروع می شود، هنگامی که ذوالجناح با زین واژگون و یال غرقه به خون از مقتل بازگشت.20 پس از آن نیز در مواردی متعدد، حضرت زینب، زنان حرم امام(ع) و نیز دیگران به عزاداری پرداختند؛ مواردی چون عزاداری اهل بیت هنگام چپاول و آتش زدن خیمه ها21 و وقت عبور از میان شهدا،22 عزاداری زنان بنی اسد هنگام رفتن شهدا،23 عزاداری اهل بیت در شام،24 عزاداری اهل بیت و اهل مدینه در هنگام ورود به مدینه 25 و عزاداری ام البنین در بقیع.26 به جز عزاداری های اهل بیت پس از شهادت امام حسین(ع) و اصحابش، شاهد عزاداری های دوست داران و شیعیان خاندان عترت به صورت فردی و جمعی هستیم که به آن ها اشاره می کنیم.
1. عبیدالله بن حر جعفی، که گفته شده پس از شهادت امام حسین(ع) از منزل خود در قصر بنی مقاتل به کربلا رفت و درآنجا گریست و قصده ی بلندی در رثای امام حسین(ع) سرود.27 او را نخستین زیارت کننده قبر امام(ع) دانسته اند.28
2. جابربن عبدالله انصاری، که بر اساس گفته لهوف در اربعین به کربلا رسیده است.29
3. توّابین که پس از شهادت امام حسین(ع) از یاری نکردن آن حضرت پشیمان گشته و توبه کردند و به قیام بر ضد دستگاه شام و جبران گذشته همت گماردند. آن ها بدین منظور، به کربلا رفتند و در آن جا به عزاداری پرداختند و آن جا برای خونخواهی امام(ع) هم قسم شدند.30
4. عزاداری امامان معصوم، که در برخی از فصل های پیشین نیز ذکری از آن به میان آمد.
امام باقر (ع) به منظور عزاداری بر جدّشان، مجلس تشکیل می دادند و از کمیت خواستند تا اشعاری در این باره بخواند.31
امام صادق(ع) نیز به تشکیل مجلس عزاداری می پرداختند32 وشیعیان را به عزاداری و مرثیه سرایی با حزن و اندوه و سوز امر می نمودند33 و خود در مصیبت جدشان می گریستند.34
در همین زمینه، روایاتی از امام کاظم(ع) 35 و امام رضا(ع) 36 نقل شده است. بنابراین، آن چه از سیره اهل بیت بر می آید، تشکیل مجالس عزاداری و گرامی داشت عاشورا، به ویژه دهه محرم37 است. به یقین شیعیان هم این امر را تا حد امکان در آن شرایط خفقان به انجام می رساندند و هرگاه شرایط مهایا می شد آشکارا به عزاداری می پرداختند.
بر گرفته از سایت http://www.erfan.ir/farsi/
شیخ حسین انصاریان
.........................................................................................................................
عبید الله بن حرّ اولین زائر امام حسین
بعداً که صحنه کربلا تمام شد، عبیدالله بن زیاد میخواست اهل بیت را به شام بفرستد. مجلسی آراست و تمام اشراف کوفه را دعوت کرد، نگاه کرد دید عبید الله بن حرّ جعفی نیست، دید این مرد متشخّص در مجلس حضور ندارد. سؤال کرد عبید الله کجا است؟ کسی نمیدانست. چند روز که گذشت، عبید الله بن حرّ جعفی پیش ابن زیاد رفت. ابن زیاد گفت: کجا بودی؟ گفت: مریض بودم. گفت: دلت مریض بود یا بدنت؟ گفت: دل مریض نمیشود. ابن زیاد میخواست بگوید که آیا تو از مسلکت برگشتی و در دلت به امام حسین علاقه پیدا کردهای؟! میخواست به او سرکوفت بزند، او هم مقابلش ایستاد و گفت: دل هیچ وقت مریض نمیشود. آنچه که در دلم از قبل بوده است، هنوز هم هست. تن مریض میشود که خوب هم شدم.
همین که ابن زیاد رویش را برمیگرداند به این طرف مجلس، یک وقت میبیند عبید الله بن حرّ جعفی نیست، دنبالش رفتند دیدند سوار اسبش شده است دارد میتازد و میرود. همین عثمانی به خانه یکی از دوستانش رفت، عدهای را جمع کرد، بلند شدند و به کربلا رفتند. همین کسی که در مقابل امام حسین گفت «من تو را یاری نمیکنم» به زیارت حضرت میرود.
اگر ما بگوییم اولین زائر امام حسین(علیهالسلام) بعد از شهادت حضرت، همین عبیدالله بن حرّ جعفی است، از نظر تاریخ خلاف نگفتیم، نوبت به جابر نمیرسد. به کربلا رفت، شاعر هم بود، شروع کرد مرثیه گفتن، آنجا عزا خانهای به پا کرد و تا آخر عمر گریه میکرد. دلهایی که فطرتشان دست نخورده بودند، همه مجذوب حسین(علیهالسلام) بودند. نسبت به این خاندان شناخت داشتند. این را قبول دارم که از نظر عمل در پایداریشان متزلزل شدند، امّا نسبت به امام شناخت داشتند.
بر گرفته از سخنان آیت اله آقا مجتبی تهرانی(ره)
من آمدم به امیدت تو هم خدایی کن
به بوی دلکش زلفت که این گره بگشای
دل گرفته ما بین و دلگشایی کن
ممنون از حضورتون
پیشاپیش یلداتون مبارک